‘Inzet nematoden steeds interessanter’

Nematoden, ofwel insectparasitaire aaltjes, spelen een steeds belangrijkere rol in de biologische bestrijding van plagen. Koppert ondervindt dat als geen ander en ziet de vraag de laatste jaren fors toenemen. En de ontwikkelingen staan niet stil. “Naast bodemtoepassing is bladtoepassing een interessante nieuwe methode, die zowel binnen als buiten de kas veel kansen biedt”, zo vertelt Arno van der Zwan.

“Nematoden zijn taaie beestjes”, begint Arno van der Zwan, accountmanager bij Koppert Biological Systems, zijn verhaal. “Ze komen van nature in de grond voor en kunnen flink wat hebben. Zo worden ze tot 3,5 kilometer diepte gevonden, waar ze overleven bij een pH van nul.”

Van der Zwan licht toe dat nematoden hele kleine wormpjes zijn die insecten kunnen ‘aanvallen’. Dit doen ze door actief op zoek te gaan naar de prooi en deze binnen te dringen. Vervolgens wordt de prooi gebruikt als voedselbron en broedkamer. Zodra het insect is leeggegeten sterft het binnen een paar dagen, waarna de nematoden op zoek gaan naar de volgende prooi. “Eigenlijk zijn het net kleine vampieren”, vertelt hij lachend. Koppert houdt zich al sinds 1986 bezig met de ontwikkeling en verkoop van nematoden. Het bedrijf werkt met drie soorten insectparasitaire aaltjes: Entonem, Capsanem en Larvanem. Van der Zwan legt uit dat deze in principe hetzelfde doen, maar bij verschillende temperaturen effectief zijn. Zo is Entonem vanaf 5 °C inzetbaar, Capsanem vanaf 12 °C en Larvanem vanaf 16 °C.

Bladtoepassing
Nematoden kunnen zowel in de kas als buiten worden toegepast. De meeste nematoden richten zich op bodemplagen. Ze worden onder andere ingezet tegen de larven van de meikever (engerlingen), de larven van de langpootmug (emelten), de larven van de varenrouwmug (Sciaridae), de larven van de taxuskever en de poppen van trips.
Daarnaast worden er bij verschillende bovengrondse plagen ook goede resultaten behaald met bladtoepassingen. “Bladtoepassing heeft een onwijze potentie”, vertelt Van der Zwan. Voorwaarde is wel dat de temperatuur en luchtvochtigheid in de kas of op het veld optimaal zijn voor de nematoden. Als bladtoepassing kunnen nematoden worden ingezet tegen bijvoorbeeld de larven van trips, de Buxusmot en de eikenprocessierups.

Goede timing essentieel
Nematoden worden opgelost in water en verspoten met een spuit- of watergiftsysteem. Ook kunnen ze worden uitgezet via een druppelirrigatiesysteem, mits de filters groter zijn dan 0,3 millimeter. Als de bodemcondities goed zijn, kunnen nematoden tot wel vier weken in leven blijven en in de bodem op zoek gaan naar een gastheer. De effectiviteit van een bladtoepassing is sterk afhankelijk van de overlevingstijd op het blad. “In de kas kunnen we ze maximaal een dag of vier in leven houden op het blad. Maar een goede timing en dosis zijn heel belangrijk. De regie moet heel strak zijn.”
Voor het beste resultaat raadt Van der Zwan dan ook aan om nematoden alleen uit te zetten bij een relatieve luchtvochtigheid van meer dan 75%. Ook weinig zonnestraling en de juiste temperatuur zijn van belang. “Omdat nematoden niet goed tegen licht kunnen, kunnen ze (op een bewolkte dag) het best in de ochtend of anders ‘s avonds worden toegepast. Om de spreiding over het blad te verbeteren, raden we bovendien aan om een uitvloeier te gebruiken.”

Omslag in denkwijze
De vraag naar nematoden neemt toe, zowel binnen als buiten de kas. Volgens Van der Zwan komt dit doordat telers en hoveniers tegenwoordig nauwelijks nog chemie mogen inzetten. “Er ontstaat langzaam een omslag in denkwijze. Telers worden steeds vaker geconfronteerd met de beperkingen van chemie. Bijvoorbeeld doordat chemische middelen minder of helemaal niet meer mogen worden ingezet, of door resistentie minder effectief worden.”
Bovendien hebben bepaalde invasieve plagen, zoals de Buxusmot of de eikenprocessierups, een enorme boost gegeven aan het nematodengebruik buiten. “Bij de bestrijding van de eikenprocessierups kun je nematoden eerder inzetten dan chemie. Direct nadat de eipakketten zijn uitgekomen, kun je met nematoden aan de gang. Dat is een maand eerder dan bij chemie. Dus voordat de rups haartjes heeft, kun je al een eerste klap uitdelen door nematoden op de stam toe te passen. Terwijl je nog geen chemie kunt inzetten, omdat je nog geen blad hebt.”
Bijkomend voordeel is dat je geen vraat hoeft te accepteren. “Chemische middelen spuit je op het blad, waarna een rups het middel via het blad binnenkrijgt. Nematoden dringen het insect binnen en zorgen ervoor dat het niet meer kan vreten. Ook zijn nematoden veel minder selectief dan bijvoorbeeld roofmijten, waardoor ze breed kunnen worden ingezet.”

Extra controlemiddel
De accountmanager merkt dan ook dat steeds meer mensen de inzet van nematoden omarmen. “Ze houden daarmee de plaagdruk laag en kunnen schade voorkomen.” Ook worden nematoden steeds vaker ingezet als extra controlemiddel tegen trips in chrysant. “Meer dan 60% van de telers past jaarrond roofmijten toe. Maar als de tripsdruk groter wordt als gevolg van hitte en de invliegperiode, kun je de aantasting met nematoden echt de kop indrukken. En het heeft geen invloed op de roofmijten.”
Ondanks alle voordelen, is het volgens Van der Zwan niet altijd makkelijk om telers te overtuigen van de meerwaarde van nematoden. De prijs speelt daarbij een belangrijke rol. “Telers zijn gewend om de prijzen van chemische middelen naast die van biologische middelen te leggen. Een toepassing met nematoden kost rond de 600 euro per hectare. Dat is duurder dan met chemie. Bovendien zie je bij chemie vaak direct resultaat, terwijl dat bij nematoden langer duurt. Maar de uiteindelijke resultaten - denk aan kilo’s, stuks, opbrengst - zijn beter.”

Veel kansen
Van der Zwan is heel tevreden over de resultaten to nu toe. Wel hoopt hij dat er ‘voldoende handjes’ beschikbaar blijven. “Door de toenemende vraag moeten we de productie opschalen. En dat is bij biologie niet zo makkelijk als bij chemie.”
Daarnaast hoopt Van der Zwan dat er voor onder andere luis en witte vlieg een passende oplossing wordt gevonden waar ook nematoden een onderdeel van uitmaken. “In de sier- en fruitteelt liggen heel veel kansen.”

Zijn doel is dan ook om iedereen ervan te overtuigen dat nematoden zowel in proeven als in de praktijk goede resultaten geven. “Nematoden zijn heel veelzijdig; je kunt er allerlei kanten mee op. En dat biedt kansen. Zeker nu de chemie wegvalt, kunnen nematoden een oplossing bieden. Ze worden steeds interessanter.”