Halyosan
Wat zijn bruingemarmerde schildwantsen?
Schildwantsen behoren tot de familie Pentatomidae (snavelinsecten) en worden ook wel stinkwantsen genoemd vanwege de sterke geur die hun geurklieren uitscheiden wanneer ze worden verstoord. De bruingemarmerde schildwants (Halyomorpha halys) komt oorspronkelijk uit Azië en heeft zich de afgelopen jaren verspreid in Noord-Amerika en Europa. Er zijn meer dan 100 waardplantsoorten van Halyomorpha halys bekend. Dit plaaginsect komt gewoonlijk voor in bomen en is dan ook vaak te vinden in bospercelen.
De bruingemarmerde schildwants kan ernstige schade toebrengen aan fruit zoals appel, peer en perzik, groentegewassen zoals paprika en tomaat, en ook veldgewassen zoals maïs en soja.
Herkennen van de bruingemarmerde schildwants
Bruingemarmerde schildwantsen kunnen in een gewas worden herkend aan de hand van verschillende tekenen en waarnemingen:
Visuele detectie
Zoek naar volwassen exemplaren van de bruingemarmerde schildwants op planten en in de omgeving. Ze hebben een karakteristieke schildvorm, met een gevlekte bruine kleur en een lengte van ca. 1,7 cm. Let op hun kenmerkende driehoekige vorm wanneer u ze van bovenaf ziet.
Schadebeelden
Zowel volwassen exemplaren als nimfen van de bruingemarmerde schildwants veroorzaken schade door het aanprikken van het gewas. Bij boomfruit veroorzaakt dit verzonken plekken die de vorm van een kattengezicht kunnen aannemen bij de rijping van het fruit. Verkurkte plekken op het fruit zijn het gevolg van schade laat in het seizoen. Fruit waar het plaaginsect zich mee voedt, kan voortijdig afvallen. Er komt vergelijkbare schade voor bij vruchtgroenten zoals tomaten en paprika's, maar wel vaak later in het seizoen. Als de schildwantsen zich voeden met gewassen zoals soja of maïs, kan het dat het zaad niet groeit. Doordat H. halys zich in groepen verplaatst tussen akkers of bospercelen, is er vaak merkbaar meer schade aan de randen van percelen. Hierdoor kan het dat de peulen van soja aan de rand van de akker niet vergelen, maar groen blijven doordat ze zijn aangeprikt door H. halys.
Vieze geur
Wanneer ze gestoord of geplet worden, geven bruingemarmerde schildwantsen een sterke, penetrante geur af uit hun geurklieren. Als u een vieze of onaangename geur ruikt in het gewas of de omgeving ervan, kan dat een aanwijzing zijn voor hun aanwezigheid.
Gewasmonitoring
Inspecteer uw gewas regelmatig op tekenen van de bruingemarmerde schildwants Bekijk het gewas goed of schud de planten voorzichtig, zodat verborgen schildwantsen loslaten. Richt u op plekken waar ze waarschijnlijk samenkomen, zoals de onderkant van bladeren, vruchttrossen of beschutte plekken.
Wegvangen
Plaats feromoonvallen of vangplaten die speciaal bedoeld zijn voor de bruingemarmerde schildwants. Volwassen bruingemarmerde schildwantsen worden aangetrokken door deze vallen en erin gevangen. Zo krijgt u een indicatie van hun aanwezigheid en de grootte van hun populatie.
Schade door de bruingemarmerde schildwants
De bruingemarmerde schildwants is een polyfaag plaaginsect, dat schade kan veroorzaken in diverse gewassen, zoals fruitbomen, noten, groenten en rijgewassen. Wanneer de schildwantsen boomfruit aanprikken, ontstaan er bij de verdere ontwikkeling van het fruit verzonken plekken, die de vorm van een kattengezicht kunnen aannemen. Schade in het late seizoen leiden tot verkurkte plekken op het fruit. Ook kan het fruit voortijdig afvallen als de schildwantsen zich ermee hebben gevoed. Vergelijkbare schade komt voor bij vruchtgroenten zoals tomaten en paprika's, maar dan vaak later in het seizoen. Wanneer ze maïs of soja aanprikken, kan het dat het zaad zich niet ontwikkelt. H. halys verplaatst zich in groepen tussen gewassen of bospercelen, en daardoor is er vaak meer aantasting aan de randen van percelen.
Levenscyclus van de bruingemarmerde schildwants
Halyomorpha halys doorloopt vijf nimfenstadia. De eieren worden in clusters van ca. 28 stuks afgezet aan de onderkant van de bladeren. Een pas gelegd ei heeft een doorsnee van ca. 1,3 mm en is ca. 1,6 mm lang, met een lichtgroene of lichtblauwe kleur. Tijdens zijn ontwikkeling kan het embryo zichtbaar worden in het ei, waarbij de ogen als twee rode vlekken te zien zijn.
De nimfen in de eerste fase hebben een lengte van ca. 2,4 mm, met een zwarte kop, een zwart borststuk en een oranjerood achterlijf. Nimfen in het eerste stadium blijven bij elkaar bij de lege eieren. Door bij elkaar te blijven zijn ze waarschijnlijk beter bestand tegen droogte en hoge temperaturen. Verder worden de chemische afweerstoffen die ze afscheiden tegen natuurlijke vijanden op deze manier geconcentreerd. Na de overgang naar het tweede stadium verliezen de nimfen hun oranjerode kleur grotendeels. De nimfen in het tweede stadium zien er donker uit, met ruwe, puntige uitsteeksels aan de zijkant van het borststuk. Bij de volgende vervellingen beginnen zich vleugelstompjes te ontwikkelen. Latere stadia hebben een zwarte tot grijze basiskleur met opvallende stekels langs de rand van de schouders en witte banden op de poten en antennes.
Volwassen exemplaren van de bruingemarmerde schildwants hebben een lengte van 12 tot 17 mm. De basiskleur is een mengsel van bruin, donkerrood en zwart aan de bovenkant en beige of crèmekleur aan de onderkant, met metaalachtig groene markeringen op de onderkant van het borststuk. De belangrijkste kenmerken waaraan het volwassen dier is te herkennen, zijn de witte banden op de antennes en poten, afwezigheid van stekels op de schouders, en afwisselend donkere en lichte banden op de rand van het achterlijf.